İhvan-ı Safa’da Estetik ve Sanat

Özet

İhvan-ı Safa, İslam felsefesinin ilk hümanistleri olarak 10. yüzyılda insan kavramına önemli bir yer vermiştir. İnsan, mikro kozmos; evren ise makro kozmostur ve bu iki âlem birbiriyle ilişkilidir. İhvan’a göre insan ancak bilgi ve eğitimle kendi sınırlarını aşarak yaratıcıya ulaşabilir. Bu anlayışı, “Kendini bilen, Rabbini bilir.” sözüyle ifade ederler. İhvan-ı Safa düşüncesinde estetik ve sanat kavramları da merkezi bir öneme sahiptir. Güzelliğin kaynağı olarak Tanrı’yı gören İhvan’a göre, yaratılmış her güzellik onu yaratan sanatkârını işaret eder. Sanat, görünür güzelliklerden hareketle görünmeyen gerçek güzelliğe ulaşmanın aracıdır. Mehmet Karakuş’un "İhvan-ı Safa’da Estetik ve Sanat" adlı eseri, İhvan’ın risalelerinde dağınık olarak ele alınan estetik ve sanat kavramlarını sistematik biçimde incelemektedir. Eserde estetik, özne, nesne, değer ve yargı unsurları üzerinden değerlendirilmiştir. Ayrıca İhvan’ın düşüncelerini şekillendiren Antik Yunan filozofları (Pythagoras, Platon, Aristoteles, Plotinus ve Farabi) ve onların estetik mirası analiz edilmiştir. İhvan’ın estetik anlayışında düzen, ölçü, uyum ve mükemmellik ön plandadır. Karakuş’un çalışması, İslam sanat felsefesi alanında önemli bir boşluğu doldurmakta ve modern dönemde kaybolan estetik duyarlılığı yeniden canlandırabilecek niteliktedir.