Mâverdî’nin en-Nüket ve’l-Uyûn İsimli Eserinde Kıraat Olgusu
Özet Görüntüleme: 74
/ 
PDF İndirme: 43
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10792375Anahtar Kelimeler:
Kur'an, Peygamber, Kıraat, Hadis, Kıraat farklılıkları, Kıraat-i seb'a, Quran, Prophet, Recitation, Hadith, Recitation Differences, Recitation-i seb'a, Mawardi, en-NüketÖzet
Bu çalışmada kıraat nakillerinden hareketle Mâverdî’nin eserinde kullandığı farklı kıraatler tespit ve tasnif edilmeye çalışılmıştır. Muteber kıraat imamları ve alanın meşhur isimlerinin eserlerine de başvurulmuştur. Kıraat ilmi Kur’ân kelimelerinin nasıl okunacağını râvilere nisbet etmek suretiyle bu kelimelerin üzerindeki farklı okunuşları konu edinen bir ilimdir. Tefsir, hadis ve diğer disiplinlerle müşterek hareket etmektedir. Benzer ıstılahlar kullanılmaktadır. Kur’ân kıraati vahiyle başlamıştır. Sema ve arz yoluyla Hz. Peygamber sahabeye öğretmiştir. Tedvin ve tasnifi ile bir ilim dalı haline gelmiştir. Kıraatler, senetleri açısından altı çeşit olarak değerlendirilmiştir. Bunlar mütevâtir, meşhûr, âhâd, şâzz, mevzu, müdrec kıraatlerdir. Bir kıraatin sahihliği sahih ve muttasıl bir senedle Hz. Peygamber’e (s.a.v.) ulaşması, bir yönüyle de olsa Arap dili gramer kurallarına uyması, Hz. Osman’ın (ö. 35/656) resm-i hattına uygun olması şartlarına bağlanmıştır.Birçok eser telif edilmiştir. Nesilden nesile aktarılarak bugünlere gelmiştir. Diğer ilahi kitapların aslı tahrip olmuştur. Kur’ân-ı Kerîm günümüze kadar bozulmadan gelmiştir. Bunda kıraat ilminin önemli bir katkısı vardır. Arap yazısı vahyin nüzülünde noktasız ve harekesizdir. Kur’ân hattı başlangıçta bu şekilde yazılmıştır. Vahiy kâtipleri âyetleri çok titiz ve hassasiyetle yazmıştır. Hz. Peygambere okunmuştur. Peygamber de gerekli düzeltmeleri yapmıştır. Kur’ân daha sonra Hz. Ebûbekir döneminde Hz. Ömer’in teklifi ile Zeyd b. Sâbit başkanlığında bir heyet tarafından cem edilmiştir. Hz. Osman zamanında ise yine Zeyd b. Sâbit başkanlığında farklı kıraatler korunarak istinsah ettirilmiştir. İstinsah edilen mushaflar biri Medine’de kalmak üzere Mekke, Kûfe, Basra, Bahreyn, Şam ve Yemen gibi çeşitli bölgelere Kur’ân’ı iyi bilen bir muallimle birlikte gönderilmiştir. Mâverdî hicrî üçüncü asrın sonu ve dördüncü asrın başlarında yaşamış, hukukçu, tefsirci, hadisçi, kıraatçi, ahlak teorisyeni kimliği olan bir âlimdir. Dönemin önemli şahsiyetlerinden ilim tahsil etmiştir. Önemli hocaları arasında el-Hasen b. Ali el-Cebelî, İbn Adî el-Minkârî, Muhammed b. Muallâ, Câ‘fer b. Muhammed b. Fazl bulunmaktadır. Mâverdî’nin görüşleri için şunlar söylenebilir: “İnsanî ilişkilerde rekâbet ve çekişmeleri düzenleyecek daha aşkın bir değere yani dine ihtiyaç vardır. Çünkü din insanı rahatlatır, huzura, iyi ilişkilere, insafa teşvik eder, günah ve suçlardan uzaklaştırır. Adalet ve huzurun temini için iktidara ihtiyaç vardır. Devletin öznel yargıların yerine nesnel yargıları getirip barışı sağlayabileceğini ifade etmektedir. İnsanı toplum hayatına muhtaç yetersiz tabiatı yönlendirmektedir. Devlet de adalet ve güvenliği tesis edecektir.” Hemen hemen her alanda eser telif etmiştir. Müellif’in eserlerinin başlıcaları; el-Hâvi’l-kebîr, el-İknâ, Edebü'd-dünya ve'd-dîn, el-Ahkâmu's-sultâniyye, Edebü’l-vezîr, Tefsîru'l-Kur’ân'i'l-Kerîm, A'lâmü'n-nübüvve, Kanûnü'l-vizâre’dir. en-Nüket ve’l-uyûn önemli tefsirlerindendir. en-Nüket rivayet ve dirâyet tefsiridir. Mâverdî, eseri ile ilgili şu bilgileri vermektedir. “Anlamı açık olan âyet-i kerîmeler okuyuş sırasında az düşünmek suretiyle anlaşılabilir. Mânası kapalı olan âyetler ise, sadece nakil ve ictihad ile kavranabilir. Kitabımı bilgisi kapalı olanı yorumlamaya, anlamı kapalı olanı açıklamaya hasrettim. Eserimi selef ile halefin kavillerini birarada toplayıcı ve üzerinde ittifak edilenle ihtilaf edileni açıklayıcı kıldım. Akla gelebilecek muhtemel mânaları da ifade ettim.” Mâverdî, eserinde çokça kıraat nakli kullanmıştır. Kıraat farklılıkları için hadis rivâyetlerine, sahabe ve tabiînden gelen nakillere yer vermiştir. Ayrıca kıraat-i seba, kıraat-i aşere imam ve râvilerine atıfta bulunmuştur. Kendinden önceki tefsirleri ve kıraat kaynaklarını kullanmıştır. Arap şiirine, bölge lehçelere atıf yapmıştır. Naklettiği kıraatlerle ilgili yorum yapmış, kırattlerde tercih yapmıştır. Dil analizlerine, dil uzmanlarının görüşlerine değinmiştir. Anlamı kapalı kelimeleri değerlendirmiştir. Kur’ân kelimelerini açıklamış, kelimeler hakkında müfessirlerin görüşlerine yer vermiştir.Referanslar
Aydınlı Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 9. Baskı., 2016.
Bağdâdî , Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAlî b. Sâbit el-Bağdâdî Ḫaṭîb el-, Târîḫu Bağdâd, thk. Muṣṭafa Abdulḳadir ʿAta, Dârü’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, Beyrut 1417, XII, 102.
Birışık, Abdülhamit, “Kıraat”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2022, XXV, 425-432
Çağrıcı, M., “Edebü’d-Dünyâ ve’d-Dîn”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1994, X, 406-408.
Çalışkan, İ., Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012, 35.
Ebû Şâme, Ebû’l-Ḳâsım ʿAbdurrahman b. İsmail el-Maḳdisî ed-Dimeşḳî, el-Murşidu’l-vecîz ʿilâ ʿulûmin teteʿallḳu bi’l-kitâbi’l-ʿazîz, thk. T. Altıkulaç, y.y., Beyrut 1395/1975.
Kâtib Çelebi, Muṣṭafâ b. ʿAbdullâh Ḫâcî Ḫalîfe, Keşfu’ẓ-zunûn ʿan esâmî’l-kütubi’l-fünûn, Mektebetu’l-Mus̱ennâ, Bağdat 1941.
Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-Baṣrî el-Mâverdî, Mâverdî Tefsiri en-Nüket ve’l-uyûn Tefsîru’l-Mâverdî, trc. Avnullah Enes Ateş, Beka Yayınları, İstanbul 2022.
el-Kâdî, Abdulfettâh. el-Budûru’z-zâhire fi’l-kırââti’l-aşri’l-mütevâtire min tarîki’ş-Şâtibiyye, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1402/1981.
Erkal, M., “el-Ahkâmü’s-Sultâniyye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1988, I, 555-556.
Erturhan, S., “Maverdi ve ‘el-Havi’l-kebir’ adlı Eseri”. C.Ü. İlahiyat Fak. Dergisi 3 (1999), 471-499.
Görgülü, H. A., “el-Hâvi’l-kebîr”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1997, XVI, 534-535.
Gündüzöz, S., “Şâz”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2010, XXXVIII, 384.
Hasan İbrahim Hasan, İslâm Tarihi (çev., Komisyon) Kayıhan Yayınları, İstanbul 1985.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. ʿAlî b. Muḥammed el-Bağdâdî, el-Muntaẓam fî târîḫi’l-mulûk ve’l-ʾümem, thk. Muḥammed ʿAbdulḳâdir ʿAṭâ, Muṣṭafâ ʿAbdulḳâdir ʿAṭâ, Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, Beyrut 1412/1992.
İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Ḫayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muḥammed, Muncidu’l-muḳriʾîn ve murşidu’ṭ-tâlibîn, b.y.: y.y., 1420/1999.
İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Ḫayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muḥammed, en-Neşr fi’l-kırâʾâti’l-ʿaşr, b.y.: y.y., ts.
İbn Hacer, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed el-ʿAsḳalânî, Lisânu’l-mîzân, thk. ʿAbdulfettâḥ Ebû Ġudde, b.y.: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1423/2002.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer, el-Bidâye ve’n-nihâye, thk. Abdullâh b. Abdilmuhsîn et-Turkî, Dâru Hicr, 1419/1998, IX, 302
İbn Manẓûr, Ebû’l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem b. ʿAlî Cemâluddîn b. Manẓûr er-Ruveyfiʿî, Lisânü’l-ʿArab, Dâru Ṣâdır, Beyrut 1414/1993.
İbnü’s-Ṣalâḥ, ʿEbû ʿAmr Taḳıyyüddîn ʿOs̱mân b. ʿAbdurraḥmân, ʿUlûmü’l-ḥadîs̱ = Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ, thk. Nûreddîn ʿItr, Dâru’l-Fikr; Dâru’l-Fikri’l-Muʿâṣır, Dımaşk; Beyrut 1406/1986.
Kallek, C., “Mâverdî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2003, XXVIII, 180-186.
Karaçam, İ., Kıraatlerin İntikali, Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları: Kıraat İlmi ve Problemleri- 4 İstanbul (2001), 293-294.
Küçükaşçı, M.S., “Kādir-Billâh”, TDV İslâm Ansiklopedisi Erişim 17 Nisan 2023. https://islâmansiklopedisi.org.tr/kadir-billah
Mâverdî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-Baṣrî el-, en-Nuket ve’l-ʿuyûn, thk. es-Seyyid b. ʿAbdilmaḳṣûd b. ʿAbdirraḥîm, Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, Beyrut ts.
Sarıbıyık, M., Mâverdî’nin Nasihatü’l-Mülûk’ü ve Siyâsî Görüşleri, (yayınlanmamış doktora tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya 1996
Subkî, Tâcuddîn ʿAbdulvehhâb b. Taḳıyyuddîn, Ṭabaḳâtu’ş-şâfiʿiyyeti’l-kübrâ, thk. Maḥmûd Muḥammed et-Ṭenâḥî, ʿAbdulfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv, b.y., Hicru li’t-Ṭıbâʿati ve’n-Neşri ve’t-Tevzîʿi, 2. Basım, 1413.
Süyûtî, C., el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Şuayb Arnaut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2008.
Sümertaş, B., “Mâverdî ve en-Nüket ve’l-uyûn Adlı Tefsîri”, DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 28, 2008, 31-34.
Yavuz, Y. Ş.- Avcı, C., “İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XX, 543-549, İstanbul 1999.
Yıldız, H.D. (ed.), Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, Kombassan Yayınları, Konya 1994, III, 336.
Yücel, Ahmet. Hadis Usulü, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 7. Baskı, İstanbul 2012.
Ẕehebî, Ebû ʿAbdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Aḥmed b. ʿOs̱mân eẕ-, Siyeru aʿlâmi’n-nübelâ’, Dâru’l-Ḫadîs̱, Kahire 1427/2006.
Zerkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân, DaruʾI-Kitâbi’l-ʿArabiyye, Beyrut 1995.
Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillâh, el-Bürhân fî ulûmi’l-Kur’ân Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm, Mektebetü Dâri’t-Türâs, Kahire tsz.
Zirikli, Hayreddîn, el-A’lâm kâmûsu terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ, mine’l-Arabî ve’l-musta’ribîn ve’l-müsteşrikîn, Dâru İlm li’l-Melâyîn, Beyrût 2002.
Özaydın, A., “Kāim-Biemrillâh”, TDV İslâm Ansiklopedisi Erişim 17 Nisan 2023. https://islâmansiklopedisi.org.tr/kaim-biemrillah
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Tanım Tenkit Teori
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
