Kocanın Nüşûzu ve Hükümleri Kocanın Nüşûzu ve Hükümleri

2025-07-07T00:25:33+03:00

İslam aile hukukunda evlilik akdi, iki bireyin karşılıklı rızasına ve şer‘î esaslara dayanarak oluşturdukları dinî-hukukî bir bağ niteliğindedir. Bu bağ, yalnızca iki kişiyi değil; aynı zamanda toplumsal düzeni, neslin korunmasını ve dinin temel maksatlarını da yakından ilgilendirir. Evlilik akdiyle birlikte karı ve koca arasında karşılıklı birtakım haklar ve yükümlülükler doğar. Bu hak ve yükümlülükler, Kur’ân-ı Kerîm’in belirlediği kavlî prensiplere ve Hz. Peygamber’in uygulamalarına dayalı olarak şekillenmiş, zamanla fıkıh ekolleri tarafından sistemleştirilmiştir. Ancak evlilik birliğinin bu ideal düzlemde sürdürülebilmesi her zaman mümkün olmamış; taraflardan birinin görevlerini ihmal etmesi ya da eşine zarar verecek davranışlar içine girmesi halinde söz konusu birliğin zarar görmesi kaçınılmaz olmuştur. Bu çerçevede İslam hukuk düşüncesinde “nüşûz” kavramı, evlilik ilişkisinde ortaya çıkan geçimsizlik, itaatsizlik veya hak ihlali gibi tutumları tanımlayan temel kavramlardan biri olarak öne çıkmaktadır. Klasik fıkıh literatüründe nüşûz ekseriyetle kadının kocasına karşı sergilediği serkeşlik, itaatsizlik, görev ihmali veya olumsuz tavırlar bağlamında değerlendirilmiş ve bu durumu sergileyen kadına “nâşize” denilmiştir. Buna karşın, Kur’ân-ı Kerîm’de Nisa Sûresi’nin 128. âyetinde erkeğe izafe edilen nüşûz türlerine de açık biçimde işaret edilmesi, bu meselenin yalnızca kadın merkezli olarak ele alınamayacağını ortaya koymaktadır. Bu âyette, kadının kocasından “fena muamele” veya “yüz çevirme” gibi durumlar görmesi halinde barışçıl yollarla uzlaşma arayışına gitmesinin teşvik edilmesi, erkeğin de nâşiz bir konumda olabileceğini göstermektedir. Bu makalede, söz konusu âyetten ve ilgili diğer nasslardan hareketle erkeğin nüşûzu konusu sistematik bir şekilde ele alınmakta; fıkhî, tefsîrî ve toplumsal yönleriyle detaylı biçimde incelenmektedir. Araştırmanın temel amacı, klasik ve modern kaynaklar ışığında nüşûzun çift yönlü bir sorumluluk sorunu olduğunu göstermek; bu bağlamda erkeğin eşine karşı sergilediği geçimsiz tutumların hangi durumlarda nüşûz kapsamına girdiğini tespit etmek ve bu durumda kadına tanınan hakları, çözüm yollarını ve hukukî sonuçları tartışmaktır. Makalede öncelikle “nüşûz” kavramının lügat ve ıstılah anlamı açıklanmakta, bu kavramın Kur’ân’daki semantik çerçevesi ortaya konulmaktadır. Ardından, kadın ve erkek açısından nüşûzun farklı görünümleri karşılaştırmalı olarak sunulmakta; kadının nüşûzu ile ilgili âyetlerde yer alan tedricî ıslah yöntemleri hatırlatılarak, bu yöntemlerin erkek için nasıl işletilebileceği değerlendirilmektedir. Özellikle “i‘râz” (yüz çevirme), “kötü muamele”, “nafaka yükümlülüğünü ihlâl” ve “fiziksel/psikolojik şiddet” gibi fiiller, erkeğin nüşûzu kapsamında değerlendirilen temel başlıklar olarak tahlil edilmektedir. Çalışmada ayrıca Kur’ân’daki ilgili pasajların nüzul sebepleri ele alınmakta, Hz. Aişe ve İbn Abbas gibi sahabe rivayetleri üzerinden âyetin tarihi bağlamı aydınlatılmaktadır. Bu yorumların ışığında erkeğin nüşûzu karşısında kadının başvurabileceği yollar açıklanmaktadır. Sulh sürecinde taraflardan birinin, özellikle kadının, bazı haklarından kısmen feragat etmesiyle evliliğin sürdürülebilmesi mümkün olabilirken; bu çözüm yollarının başarısız olması halinde boşanma ve muhâlea gibi sonuçlar da gündeme gelebilmektedir. Bu bağlamda çalışmada, klasik kaynaklarda yer alan görüşlerin yanı sıra, bazı yorumların yerellik, kültürel bağlam ve güncel uygulamalarla ilişkilendirilerek yeniden değerlendirilmesine de dikkat çekilmektedir. Son olarak, çalışmanın önemli bir katkısı da şudur: Kadınların sadece nâşize olarak değil, zaman zaman mağdur sıfatıyla da evlilik ilişkisinde zarar görebileceklerini kabul eden ve bu bağlamda onların haklarını koruyan şer‘î düzenlemeler hakkında farkındalık sağlayarak İslam hukukunun toplumsal adaleti önceleyen yaklaşımını bütüncül bir şekilde ortaya koymaktır. Bu yönüyle makale, klasik fıkıh metinleriyle ve güncel meselelerle irtibatlı olarak, nüşûz konusunun çift yönlü doğasını ortaya koyan bütüncül bir katkı sunmaktadır.

Tanım Tenkit Teori

Kocanın Nüşûzu ve Hükümleri Kocanın Nüşûzu ve Hükümleri